پاسخ به تنش خشکی برخی ژنوتیپ‌های گندم پاییزه با استفاده از صفات زراعی و الگوی پروتئینی

به منظور بررسی اثر تنش خشکی در برخی از ژنوتیپ­های پیشرفته گندم، آزمایشی در قالب طرح کرت­های خرد شده بر اساس طرح پایه بلوک­های کامل تصادفی با چهار تکرار انجام شد. فاکتور اصلی سه سطح و فاکتور فرعی 12 ژنوتیپ گندم پاییزه (چهار ژنوتیپ مقاوم، چهار ژنوتیپ بینابین و چـهار ژنوتیپ حساس به خشکی) همراه با دو ژنوتیپ شاهد بود. نتایج تجزیه واریانس ژنوتیپ­های گندم در سه شرایط متفاوت آبیاری نشان داد که در صفات طول ریشک، تعداد روز تا رسیدگی، طول دوره­ی پرشدن دانه، وزن هزار دانه، بیوماس و عملکرد دانه اختلاف معنی­داری وجود داشت. قطع آبیاری پس از گلدهی (تنش شدید) موجب کاهش معنی­دار صفات وزن هزار دانه، عملکرد دانه، بیوماس، تعداد روز تا رسیدگی و طول دوره­ی پرشدن دانه شد، ولی صفت طول ریشک بر اثر قطع آبیاری افزایش یافت. اختلاف بین ژنوتیپ­ها برای کلیه صفات، به جز تعداد روز تا رسیدگی، در سطح احتمال یک درصد معنی­دار بود. اثر متقابل ژنوتیپ×نوع آبیاری برای کلیه صفات غیر معنی­دار به دست آمد. بیشترین عملکرد دانه را ژنوتیپ­های 14 (Sardari)، 6 (DARIC 95-010-OMA-OMA-OMA-6MA-OMA) و 3 (Ghafghaz//F9.10/Maya “s” IRW92-1-D-474-OMA-OMA-OMA-OMA-IMA-OMA) به خود اختصاص دادند که همگی از ژنوتیپ­های مقاوم بودند. محاسبه شاخص­های میانگین حسابی عملکرد (MP)، میانگین هندسی عملکرد (GMP) و تحمل به تنش (STI) ضمن داشتن همبستگی مثبت و معنی­دار با عملکرد در شرایط بدون تنش و تنش، نشان دادند که ژنوتیپ­های 1 (Unknown-1)، 3، 6، 7 (DARIC 95-010-OMA-OMA-OMA-8MA-OMA)، 12 ((RINA-11 و 14 بیشترین مقاومت به خشکی را داشتند و ژنوتیپ 11 (JANZ QT3685-0AUS) حساس­ترین ژنوتیپ بود. بررسی الگوی نواری گلوتنین­های ذخیره­ای نشان داد که ژنوتیپ­های حساس فاقد یک پروتئین ذخیره­ای ویژه گلوتنین بودند، در حالی که ارقام مقاوم و بیشتر ارقام بینابین آن پروتئین را داشتند.